Nou ka ede w grandi sou rezo sosyal yo ak estrateji dijital ki vize angajman ak vizibilite! Itilize bon hashtags pou atire odyans ou!
#eadigital #lesondijital #maketingpoubiznis #angajmansosyal #ogmantasyonvizibilite
Nou ka ede w grandi sou rezo sosyal yo ak estrateji dijital ki vize angajman ak vizibilite! Itilize bon hashtags pou atire odyans ou!
#eadigital #lesondijital #maketingpoubiznis #angajmansosyal #ogmantasyonvizibilite
Nou ka ede w grandi sou rezo sosyal yo ak estrateji dijital ki vize angajman ak vizibilite! Itilize bon hashtags pou atire odyans ou!
#eadigital #lesondijital #maketingpoubiznis #angajmansosyal #ogmantasyonvizibilite
Nou ka ede w grandi sou rezo sosyal yo ak estrateji dijital ki vize angajman ak vizibilite! Itilize bon hashtags pou atire odyans ou!
#eadigital #lesondijital #maketingpoubiznis #angajmansosyal #ogmantasyonvizibilite
Mo kreyòl la soti nan franse, kote li ekri créole mo créole la li menm, li soti nan mo Panyòl criollo ak mo Pòtigè crioulo, kote toude soti nan vèb ki se criar (nan sans lelvaj bèt, li vle di kwaze mal ak femèl pou yo fè pitit)[15]. Sans mo kreyòl la te vin kreye nan 16è ak 17è sièk yo, lè peyi Eròp yo te laji kò yo ak koloni sou lòt kontinan yo.
Mo criollo ak crioulo yo, lè moun te fèk kòmanse itilize yo, se te pou fè separe moun ki fèt nan koloni Panyòl ak Pòtigè yo, ak sa ki rive nan koloni nan granmoun. Yo te pèmèt separe españoles criollos (panyòl kreyòl oswa moun ki fèt nan koloni yo men ke zansèt te panyòl) ak españoles peninsulares (panyòl ki soti nan penensil Iberik la, ki gen Espay ak Pòtigal ladan li). Nan Brezil, yo te itilize mo sa yo pou separe negros crioulos (nèg kreyòl oswa moun po nwa ki fèt Brezil ke zansèt yo te esklav) ak negros africanbos (nèg ki te fèt sou kontinan Afrik lan). Apre kèk tan, sans mo sa yo ak lòt mo ki soti nan sous yo (cróle, kréol, kreyòl, kreyol, kriol, krio, elatrye) te chanje. Li vini tounen non yon bann gwoup etnik diferan. Epi “lang kreyòl” vle di “lang ke kominote moun kreyòl yo pale”.Pandan lontan, lang kreyòl yo pa te genyen anpil prestij. Yo te konsidere kreyòl yo tankou se yon lang ki pèdi nanm li, ki pèdi valè li. Yo pat menm konsidere yo tankou lang, plis gro grad yo te bay lang kreyòl se te dialèk. Menm lengwist yo tou, yo te itilize mo kreyòl pou kontrè yon lang. Se komsi nou ta di lang=bon, kreyòl=pa bon.[17]
Lang kreyòl yo pa konpatib ak “modèl-pyebwa” Neyo-grameryen ki te parèt nan 19yèm syèk la. Se yon teyori ki gade yon seri de son nan yon, jan yo sanble, tankou son -f- ak son -v-, epi li fè yon pwopozisyon kote ou gen yon lang ki se rasin, ak son orijinal lan ak kèk lang ki tankou branch, kote mo yo pa sonnen menm jan. Teyori a di ke chanjman son yo fèt nan menm moman an pou tout son ki chanje yo. Lang kreyòl yo pa rantre nan lojik sa si nou konpare yo ak lang ki sous yo an.
Fénomèn dekolonizasyon ki te fèt nan 20è sièk yo te pote anpil chanjman sou plan sosyal, politik, ak akademik. Lang kreyòl yo te pwofite chanjman sa yo pou yo pran yon lòt souf. Kounya, yo komanse plis itilize lang kreyòl yon nan film ak ekri. Yo jwi plis prestij nan sosyete yo soti yo. Lang kreyòl yo komanse standardize epi yo menm itilize yo nan lekòl ak inivèsité nan mond lan. Epi tou, lingwist yo vini aksepte lang kreyòl yo menm jan ak tout lang, kote yo pa konsidere lang keryòl yo tankou yon fòrm inferyè on lòt lang. Kounye a, tout lang, ke lingwis yo sispèk te pase nan stad ke yo rele kreyolizasion an, yo vini tonbe nan fanmi “lang kreyòl” la san prejij ras ak etni, san yo pa limite zòn geografi ke yo kwè lang sa yo ka parèt sou yon kout bòlèt, san rezon lojik.Yon lang kreyòl[1] se yon lang natirèl ki vin fèt lè ou melanje plizyè lang pou yo vin fè yonn, nan yon ti kras tan, ak yon gramè fasil.[2] Anpil fwa, se yon lang pidjin ki vin tounen yon lang apa. Konsèp lang kreyòl ta vle sanble ak konsèpt lang melanje oswa lang miks yo, epoutan, yo pa menm. Men poukisa yo pa menm ː[3]
Gramè lang kreyòl yo estab, gramè a byen tabli, byen chita.
Lang kreyòl yo gen yon bann ak yon pakèt mo vokabilè, yon leksik ki byen chita.
Lang kreyòl se yon seri de lang ki pase soti nan manman ak papa desann bay pitit, apre sa pitit-pitit elatriye. Se premye lang yo aprann pale.[4]
Nou pa konnen konbyen lang kreyòl egzak ki egziste nan mond lan. Men depi ane 1500 yo, genyen plis pase 100 lang kreyòl vin fèt. Pifò se lang ki fèt ak lang ki soti sou kontinan Eròp yo, tankou lang Angle ak lang franse.[5] Se paske nan peryòd sa, lèzòm te vini ka fè pi bon bato. Lèzòm te vini aprann navige bato plis byen. Sa vini fè ke peyi nan kontinan Eròp yo te nan sa yo rele laj pou eksplorasion oswa Laj pou dekouvri an, ak esklavaj Atlantik.[6] lan, kote yo te ka ale lòt bò dlo pou vann oswa achte machandiz. Pou yo te ka fè komès ak moun ki pa pale menm lang ak yo, yo te vini fè yon lang ki plis fasil, plis senp pou yo kominike. Lang sa yo, yo rele yo pidjin, yo sanble ak konsèp lang melanje yo. Men lè yo vini tabli, lè yo byen chita, lè yo stab, yo vin bay kategori lang kreyòl yo. Se pa sèl lang peyi sou kontinan Ewòp la ki fè lang kreyòl. Pou nou pran egzanp, genyen kreyòl ki fèt ak lang arab ak lang chinwaz. Jounen jodi a, se kreyòl Ayiti a ki gen plis moun ki pale. Se plis pase 10 milyon moun ki pale li, epi se premye lang yo aprann pale.[7]
Entreprenarya, se sèl domèn ke'w ladan'l ki pèmèt ou granmoun tèt ou,ak antreprenarya ou se lidè avni'w
#jou3 #aktivite4
#kreyòlnoupalekreyòlpounouvann
Hashtag sa a eksplike ke si antrepriz yo te plis vann sèvis yo an kreyòl kijan yo t'ap rive sou mas popilè a pi rapid
#konkou #kwaaze #kreyòl #konpetisyon
#jou3 #aktivite3
Byen ke li poko fin poko reyalize nèt men m panse #konkoukontniankreyòlkwaazea se youn nan pi bèl eksperyans ke mwen fè avèk lang kreyòl la
#konkou #kwaaze #kreyòl #konpetisyon #livyoankreyòl
#jou3 #aktivite1
Lang kreyòl la se youn nan pi gwo eritaj kilti ak istwa Ayiti. Malgre defi ak diskriminasyon li te fè fas pandan plizyè syèk, kreyòl la kontinye montre kapasite li pou li siviv ak devlope. Nan epòk nou ap viv la, kreyòl pa sèlman reprezante yon zouti kominikasyon, men li se yon motè pwogrè nan plizyè domèn enpòtan nan lavi sosyete a, tankou edikasyon, teknoloji, ekonomi, ak kilti. Nan tèks sa a, n ap egzamine ki jan kreyòl la ap pran plas li kòm yon lang ki gen yon avni solid, espesyalman nan sistèm edikatif, inovasyon teknolojik, ak pwomosyon kiltirèl. Nou pral wè kijan soutyen gouvènmantal, adaptasyon ak nouvo itilizasyon entènasyonal yo, ap kreye yon chemen klè pou kreyòl la fleri ak vin pi rekonèt ni anndan ni deyò peyi a.
1. Edikasyon
Kreyòl la ap pran plis plas nan sistèm edikatif la Pou kounya yo distribiye anpil liv batize liv inik nan plizyè lekòl leta.
Gen kèk inisyativ, tankou Lekòl Kominotè ak pwogram alfabetizasyon an kreyòl, ki itilize lang lan pou pèmèt timoun yo aprann pi byen. Avèk plis itilizasyon kreyòl nan liv, zouti dijital, ak pwogram edikatif, lang lan ka ranfòse kapasite elèv yo .
2. Teknoloji
Teknoloji ap ofri nouvo opòtinite pou lang kreyòl la avanse. Gen aplikasyon mobil, sitwèb, ak lojisyèl an kreyòl k ap ede fè lang lan vin pi aksesib nan mitan itilizatè yo.
Pa egzanp, aplikasyon « Duolingo » ki entegre lang kreyòl la an patenarya avèk plizyè restoran ayisyen nan peyi etazini (Sous Gilles Justin sou Loop News) .
Platfòm edikatif an kreyòl sou entènèt la tankou Kaw Academy ke Mike Bellot kreye pou nou ka genyen bon jan konpetans solid nan domèn finans, jesyon pwojè ,enfòmatik , ak resous dijital sou biznis ak yon pakèt lòt domèn ki pèmèt itilizatè yo kominike epi jwenn enfòmasyon nan pwòp lang yo.
Menm jan avèk platfòm Kwaaze ya ki ap ankouraje moun kreye kontni nan lang kreyòl la ak misyon pou mennen li sou fwontyè dijital.
3.Avni nan Ekonomi ak Biznis
Nan biznis lokal ak ekonomi, kreyòl se lang prensipal moun kominike. Sitou ti antrepriz yo, yo itilize kreyòl pou yo jwenn plis konfyans nan men kliyan yo. Nan maketin yo itilize kreyòl nan anons ak kanpay piblisitè pou pwodwi lokal yo kapab plis atire epi li amelyore pwosesis lavant. Yon egzanp ki kle se pwomosyon pwodwi agrikòl, atizanal, ak sèvis lokal yo, kote kreyòl sèvi kòm lang esansyèl nan relasyon ant komèsan ak kliyan yo.
4. Kilti ak Mizik
Kilti ayisyen an rich, kreyòl jwe yon wòl esansyèl nan tout aspè li. Mizik ayisyen, tankou Konpa ak Rasin, fè pwomosyon pou kreyòl la sou sèn entènasyonal la. Jan Mizisyen tankou defen Mikaben, Wyclef Jean, Friday ak anpil lòt atis ayisyen pote kreyòl nan mizik yo, sa kapab fè lang lan vin plis rekonèt atravè lemond. Kreyòl se lang ki itilize nan pwezi ak nan videwo komedyen yo ki gen tout kalite nasyon kap konsome yo , ak festival ayisyen yo ki difize ak tout mond lan , sa ki fè li tounen yon fòs kreyatif ki vivan nan kilti a.
5. Soutyen Gouvènmantal ak Lajistis
Soutyen gouvènman an gen yon gwo enpòtans pou pwomosyon lang lan ak avni li . Lwa ak règleman ki mande itilize kreyòl nan sistèm lajistis la ede asire tout moun gen aksè egal ego nan tribinal yo. Dokiman ofisyèl, tankou konstitisyon an gen vèsyon an kreyòl , epi sèvis piblik yo kòmanse adapte yo pou sèvi popilasyon an nan lang natif natal la. Sa fè lang lan vin yon zouti kominikasyon santral nan lavi sosyal ak administratif peyi a .
6. Itilizasyon Entènasyonal
Plizyè Ayisyen ki gen yon prezans entènasyonal ap pote lang kreyòl la sou sèn mondyal la. Anplis mizisyen, atis, ak foutbolè ayisyen, gen enstitisyon entènasyonal ki kòmanse rekonèt enpòtans lang kreyòl la e menm gen kèk lekòl nan lòt peyi ki kòmanse entegre lang kreyòl la tankou « Rolling Green Elementary School » yon lekòl nan « Boyton Beach »nan eta « Floride » ki pwopoze yon pwogram bileng kreyòl-anglè pou elèv li yo (Sous Gilles Justin sou Loop News) . Kreyòl ap itilize nan konferans mondyal, ak nan dyalòg sou dwa lengwistik ak kilti, sa ki ba li plis valè sou sèn entènasyonal la.
7. Adaptasyon ak Kreye Nouvo Mo
Yon aspè esansyèl nan avni kreyòl la se adaptabilite li. Nouvo mo ap kreye nan domèn syantifik, teknolojik, ak sosyal. Pifò lang ki bezwen rete vivan dwe adapte yo ak chanjman modèn yo, e kreyòl montre yon gwo kapasite nan domèn sa a tankou lè nou itilize mo tankou "òdinatè", "telefòn", "imèl" an kreyòl. Lang lan kontinye ap evolye pandan li kenbe rasin kiltirèl li yo, sa ki asire avni li.
Avni yon lang depann de kapasite li pou li rete vivan atravè itilizasyon chak jou, adaptabilite, epi sipò estriktirèl, tankou soti nan gouvènman ak enstitisyon yo. #konkou #kreyòl #kwaaze
